يكي از مهمترين احكام عملي اسلام که بعد از اصول دين، از بارزترين نشانههاي متّقي به شمار ميرود، نماز است. قرآن كريم ميفرمايد:
«الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ» [1]
(پرهيزكاران) کساني هستند که به غيب ايمان دارند و نماز را برپا مىكنند و از آنچه به آنها روزى دادهايم، انفاق مىنمايند.
قرآن مجید در این آیات، از ایمان به غیب (امور پنهان از حواس مانند خدا، وحى، فرشتگان، معاد و قضيۀ حضرت وليعصر«ارواحنافداه») و زنده نگه داشتن نماز و اهمیّت به انفاق، بهعنوان ويژگيهاي انسان مؤمن و با تقوا یاد میکند و این صفات را از صفات متّقین بر میشمرد. همچنین از پيامبر«صل الله عليه و آله» و ائمۀ اطهار«سلام الله علیهم»در اهميّت نماز روایات فراواني نقل شده است. امام صادق«سلام الله علیه» ميفرمايند:
«مَا أَعْلَمُ شَيْئاً بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ أَفْضَلَ مِنْ هَذِهِ الصَّلَاةِ» [2]
بعد از معرفت خداوند عبادتي را بالاتر از نماز نميشناسم.
نماز مانند نهر روان و چشمۀ زلال و پاكيزهاي است كه انسان مؤمن هر روز روح و روان خود را در آن ميشويد. اميرالمؤمنين«سلام الله علیه» فرمودند: «پيامبر«صلی الله علیه وآله و سلم» نماز را به چشمه زلال آب گرمي تشبيه فرمودند که نمازگزار در شبانه روز پنج نوبت در آن شستشو ميكند.» [3] نماز بسياري از فضيلتها و نيكوييها را براي انسان تحصيل و بسياري از رذائل و زشتيها را از او دور ميكند. قرآن شريف ميفرمايد:
«إنَّ الصَّلوةَ تَنهَي عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنكَرِ وَ لَذِكْرُ اللهِ أكْبَرُ وَ اللهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعونَ» [4]
همانا نماز آدمي را از فحشا و منكر باز ميدارد و ذكر خدا بزرگتر است و خدا به كارهايي كه ميكنيد، آگاه است. نماز معلم اخلاق انسان است؛ معلمی که همه جا حضور دارد و همه ميتوانند از آن بهره ببرند؛ به تدريج روح و اخلاق انسان را پاكيزه ميكند و موجب نجات انسان از گمراهيها و هدايت او به سوي رستگاري ميشود، معلّمي كه انسان را به راه راست كه راه سعادت است، هدايت ميكند. وظيفۀ معلّم اخلاق به وجود آوردن قلب مطمئن در وجود شاگرد است. وي باید نهال رذيلت را از دل او بركند و به جاي آن درخت فضيلت بنشاند. معلّم اخلاق شاگرد خود را به سوي خداوند و به سمت نور مطلق رهبري ميكند، تا جايي كه نور الهي در دل او جلوهگر شود و رفتار او و به عبارت روشنتر، وجود او را خدائی میکند. نماز واقعي نيز مانند معلّم اخلاق، انسان را به معراج حقيقي، قرب معنوي و وصول به حق رهبري ميكند. دوري كردن از كارهاي ناروا، چه در پنهان و چه در آشكار، از آثار و خواص نماز است. نماز با حضور قلب انسان را از ارتكاب گناهان كبيره و صغيره باز ميدارد. نماز مانند فرشتۀ نجاتي در شب اوّل قبر، عالم برزخ و روز قيامت به فرياد انسان ميرسد. نماز بهترين وسيلۀ تأمين آسايش و آرامش روح و روان انسان در دنيا و برخورداري از نعمتهاي بهشتي در آخرت است. قرار گرفتن در كنار حوض كوثر با پيامبرگرامي«صل الله عليه و آله و سلم» و ائمۀ اطهار«سلام الله علیهم»( با نماز امكان پذير ميشود. يكي از فوايد نماز آن است كه نگراني، اضطراب و افسردگي ـ كه بيماري رايج در عصر حاضر است ـ را در مؤمنان حقيقي و نمازگزاران واقعي از بين ميبرد. چنانكه قرآن كريم ميفرمايد:
«ألاَ بِذِكرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلوبُ» [5]
آگاه باشيد كه ياد خدا دلها را آرامش ميبخشد.
نماز در دنیا و آخرت به یاری مؤمن میشتابد و در بن بستها او را نجات میدهد.
«وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعين» [6]
در زمان پيامبراكرم«صل الله عليه و آله و سلم» در برخي جنگها كه نزديك بود سپاه اسلام با شكست روبهرو شود، حضرت دستور نماز ميدادند و دو ركعت نماز ميخواندند و سپس با توكل بر خداوند و قلبي مطمئن، بر دشمن پيروز ميشدند. شيخالرّئيس ابوعلي سينا«ره»، فيلسوف و دانشمند مشهور، در کتاب شفا و بعضي ديگر از کتب خود ميگويد: در هر علمي چند روز شاگردي ميکردم و بعد از چند روز استاد من، شاگرد من ميشد، ولي در علوم الهي بعضی اوقات چهل مرتبه مسئلهای را بررسی میکردم و شبهۀ آن حل نمیشد و نهایتاً با پناه به عالم ملکوت، شبهه حل ميشد. ابوعبيدۀ جوزجاني که يکي از شاگردان شيخ است و ملازم با او ميباشد، نیز ميگويد: مسجدی نزديک خانۀ شیخ الرّئیس بود. او به آن مسجد ميرفت و با نماز و رابطه با عالم غيب، شبهات و مشکلات علمي خود را حل ميکرد. [7] مرحوم صدرالمتألّهين«ره» نيز در بعضي از آثار خود ميفرمايد: وقتي که اسفار را در کهک مينوشتم، اگر شبههاي براي من جلو ميآمد، به قم ميرفتم و در حرم حضرت معصومه«سلام الله علیها» شبههام را رفع ميکردم. اگر نماز، واقعاً نماز باشد، رفع گرفتاري ميكند. بسيار ديده شده در گرفتاريهاي سخت، دو ركعت نماز با حضور قلب باعث رفع گرفتاري مهمِّ در زندگي انسانها شده است. نماز با حضور قلب است كه گرفتاري را بر طرف ميكند و بالاترين لذّت را دارد. غم و غصّه و اضطراب خاطر را از بين ميبرد و افسردگي و پيري زودرس هم ندارد. دل نمازگزار به یاد خدا مطمئن است و حق تعالی بر دل او حكومت ميكند. خداوند در قرآن شريف ميفرمايد:«أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون» [8] در این آیۀ شریفه خداوند با تأکید فراوان میفرماید: يقين داشته باشيد كه اوليای خدا، هيچ غم و غصّهاي ندارند و ترس و افسردگي هم در آنها راه ندارد.
[شنبه 1393-01-16] [ 10:30:00 ق.ظ ]