انواع دسته بندي فرقه‌ها

 فرقه ها رويكردهاي مختلفي را در رفتار با ساير اعضاء جامعه در پيش مي گيرند كه يينگر در تحقيق خود به سال 1957 سه نوع فرقه را معرفي مي كند:

 الف) و جهات اشتراكي آن ها در درون اجتماع هرگز لحاظ نمي شود. نمونه آن جريان آكسفورد است

ب ) فرقه هاي تجاوزگر كه جامعه موجود را نمي پذيرند و عليه آن قيام مي كنند كه نمونه آن آناباپتيست است.

 ج ) فرقه هاي كناره گير و طفره رفته كه با فلسفه بدبيني همراه بوده، بر زندگي جديدي تأكيد دارند. اين افراد به معناي واقعي فرقه و جداافتاده از اجتماع مي شوند و آسيب هاي فراواني بر آنها وارد مي شود. نمونه آن گروه هاي مقدّس در ايالات متحده مي باشد. ويلسون نيز انواع فرقه ها را به طور گسترده مطالعه كرده، و نتايج مطالعات خود را به صورت كتب و مقالاتي ارائه داده است، وي ابتدا فرقه رابه چهار دسته و در نهايت، به هفت دسته تقسيم كرده كه دسته‌هاي چهارگانه آن عبارتند از:

الف) فرقه هاي تغييري و تبديلي: فعاليت هاي چنين فرقه اي بر تبليغ مسيحيت متمركز است و اعتقادات مبتني بر تغيير كتاب مقدّس مي باشند و عضويت در آن ها بر اساس تجربه گفتاري است و طرفداران آن ها بر دوري از گناه و رسيدن به رستگاري تأكيد دارند. نمونه هايي از اين گروه، فرقه هاي رستگاري و پنتكستالها هستند.

ب ) فرقه هاي انقلابي: توجه آن ها بر وقايع حتمي و قريب الوقوع متمركز است، كتاب مقدّس را از طريق تمثيل و حكايت تفسير مي كنند;

ادامه مطلب :

اعضاي آن ها بيشتر بر اساس حكمت و عقايد مشورت مي كنند، نه بر اساس تجارب گفتاري; ضمن اينكه نسبت به جامعه و نظم موجود آن نوعي عداوت و خصومت دارند. از انواع اين فرقه ها، مي توان فرقه يهودي بني اسرائيل و كريستادلفيان را نام برد.

ج ) فرقه هاي درون گرا يا پرهيزگار: پيروان آن توجهي به جهان ندارند. دست كشيدن از دنيا و بي علاقگي نسبت به تبليغ مسيحيت، از رفتارهاي اين فرقه هاست كه نمونه آن‌ها را مي‌توان در جامعه امانا و برخي از گروه هاي هاينس (پرهيزگار، لقب پاپ) يافت.

 د ) فرقه هاي عرفاني: اين فرقه ها بيشتر بر جنبه هاي خاصي از درون انسان تأكيد دارند و آموزش هاي مسيحيت را احيا مي كنند، در واقع، به خودشكوفايي و پرورش روان معتقدند. آن ها از جهان دوري نمي كنند و استانداردهاي جامعه موجود را مي پذيرند. نمونه هاي اين فرقه ها در مسيحيت وجود دارند. از ديگر فرقه هايي كه ويلسون معرفي مي كند فرقه دست كاري شده، فرقه مبتني بر معجزه (كساني كه معتقد به ارتباط با ارواح هستند)، فرقه اصلاح طلب (كوئيكر) و فرقه مدينه فاضله? مثل جامعه انديا و برودهاف مي باشد. با استفاده از اين رده بندي ها، ويلسون استدلال مي كند كه تنها انواع خاصي از فرقه ها تبديل به مذهب مي شوند. فرقه هاي انقلابي بر آموزش اصول پيش از عضويت تأكيد دارند. فرقه هاي درونگرا يا پرهيزگار از تبليغات ديني به دورند و فرقه هاي عرفاني درخواست هاي فردگرايانه اي دارند كه به احتمال كم، كودكان نسل اول را جذب مي كنند. سايت ديدبان فرقه دسته‌بندي ديگري را براي فرقه‌ها معرفي مي‌كند. اين دسته بندي مشتمل بر فرقه‌هاي مذهبي ، اقتصادي ، خودياري و مشاوره، سياسي است. الف) مذهبي: فرقه هايي که از يک سيستم اعتقادي به عنوان پايه و اساس خود استفاده ميکنند خيلي مرسوم هستند. سيستم اعتقادي آنان ميتواند مسيحيت، هندو، اسلام يا هر يک از مذاهب جهان در شکل استاندارد آن باشد، يا آنها ممکن است حتي سيستم اعتقادي خود را هم خلق کرده باشند. آنچه آنها را يک فرقه ميکند اين حقيقت است که آنها از تکنيک هاي کنترل ذهني استفاده ميکنند و نه چيزي که به آن اعتقاد دارند.

 ب) اقتصادي: فرقه هايي که از درآمد اقتصادي به عنوان اساس خود استفاده ميکنند “فرقه هاي طمع” خوانده ميشوند. آنها به شما قول ميدهند که اگر به آنها بپيونديد و از برنامه هاي مخصوص آنان جهت موفقيت پيروي کنيد بسيار ثروتمند خواهيد شد. اغلب آنها رهبر خود را به عنوان يک نمونه معرفي ميکنند و توضيح ميدهند که اگر آنچه او ميگويد را انجام دهيد شما نيز موفق خواهيد بود. فرقه هاي اقتصادي از کنترل ذهن استفاده ميکنند تا شما را مجبور به کار مجاني براي خود کنند و شما را وادار به پرداخت براي جريان نامحدودي از نوارها، ويدئوها، کتاب ها و سمينارهاي هيجان انگيز که تمامي آنها ظاهرا براي کمک به موفقيت شما طراحي شده اند نمايند، ولي در حقيقت اين ها براي ارتقاي محيط کنترل ذهني فرقه طراحي شده اند و شما را در وضعي نگاه ميدارند که به رؤياي تقريبا غير ممکن آنها براي موفقيت باور داشته باشيد.

 ج ) خودياري و مشاوره: فرقه هايي که از “خود ياري” يا مشاوره يا خود ارتقايي به عنوان اساس کارشان استفاده ميکنند اغلب تجار و شرکت هاي تجاري را هدف قرار ميدهند. آنها با ارائه دوره ها يا سمينار هاي خود، ادعا ميکنند شما يا کارکنانتان به اين وسيله در کارتان موفق تر خواهيد بود. افراد صاحب فعاليت هاي اقتصادي در اتاق هاي هتل ها محبوس ميشوند و سوژه افکار شبه مذهبي ميگردند. اين افراد در حاليکه روي آنان بازي عجيبي صورت ميگيرد، نهايتا به فعاليت هاي گروه مي پيوندند، و خصوصي ترين افکار خود را با گروه در ميان ميگذارند. زماني که شما يک دوره را کامل ميکنيد به شما گفته ميشود که لازم است دوره هاي پيشرفته تري را دنبال نمائيد، که طبيعتا هزينه بيشتري از دوره قبلي خواهد داشت…

 د ) سياسي : فرقه هايي که از ايده هاي سياسي به عنوان مبناي خود استفاده ميکنند در طول تاريخ بخوبي شناخته شده اند. آلمان نازي هيتلر و شوروي کمونيستي استالين نمونه هاي کلاسيک کنترل ذهن در ابعاد وسيع هستند. در ابعاد کوچکتر قدرت طلبان سفيد و سياه، تروريست ها، گروه هاي شورشي و سايرين بطور معمول از يک فرم کنترل ذهن براي جذب و تسلط بر اعضاي خود استفاده مينمايند. جمع بندي: همانطور كه ديديم از ديدگاههاي گوناگون ميتوان دسته بنديهاي متنوعي را براي فرقه ها ذكر كرد. اين دسته بنديهاي مي‌توانند بر اساس نوع فعاليت ، هدف فرقه يا چگونگي شكل گيري (و…) فرقه‌ها انجام گيرند. علاوه بر دسته‌بنديهاي ذكر شده، دانشمندان ديگر دسته بنديهاي ديگري هم ذكر كرده اند كه از جمله مي‌توان به دسته بندي هفده قسمتي گوردون ملتون يا دسته بندي پنج قسمتي جرج كريسايدز اشاره كرد2. توضيح اينكه برخي از دسته‌بنديها و انواع فرقه بر حسب اقتضاي جوامع و اختصاصي آن جامعه بوده و كمتر قابل تعميم است. پي نوشت‌ها : 1. اين گفته به نقل از محقق مسيحي بوده و درباره جامعه غرب بيان شده است. 2. براي اطلاع از دسته بندي كريسايدز مي‌توانيد به قسمت مقالات برگزيده ، مقاله ?جنبش نوين ديني چيست؟? مراجعه كنيد. منابع: - سايت ديدبان فرقه (Cultwatch.com) ترجمه : ابراهيم خدابنده. (به نقل از : www.banisadr.info) - پيدايش فرقه‌گرايي در سازمانهاي ديني. مجيد جعفريان.? http://bashgah.net/pages-8631.html - فرقه ها در ميان ما. مارگارت تالر سينگر. ابراهيم خدابنده