پنهان كردن حقیقت از گناهانی است كه آیات و احادیث بی‌شماری در رابطه با پیامدها و ضررهای دنیوی و اخروی آن در زندگی انسان وجود دارد. این رفتار اگرچه ممكن است در كوتاه مدت آدمی را در پیشبرد اهدافش كمك كند، اما در دراز مدت باعث آثار مخرب روحی و روانی برای فرد خواهد شد.

جام دینی: پنهان كردن حقیقت از گناهانی است كه آیات و احادیث بی‌شماری در رابطه با پیامدها و ضررهای دنیوی و اخروی آن در زندگی انسان وجود دارد. این رفتار اگرچه ممكن است در كوتاه مدت آدمی را در پیشبرد اهدافش كمك كند، اما چنانچه الگوی رفتاری و تفكری انسان در زندگی اش شود نه تنها سلامت جسم و روح او را به مخاطره می‌اندازد بلكه آیندگان و یك نسل را به سمت فتنه انگیزی سوق می‌دهد.

 دروغگویی از رذایل اخلاقی است كه در روایات مختلف، پنهان كردن حقیقت و گفتاری خلاف واقعیت معنی شده و در احادیث گوناگون نیز در كنار شرك و عاق والدین از جمله گناهان كبیره یاد شده است. این عادت زشت اخلاقی هرگز جزو ذات و فطرت انسان نیست. بلكه عوامل روانشناختی و محیطی است كه این خصیصه را در انسان شكل می‌دهد.

 علی اسماعیلی، روانشناس علل مختلفی را در رابطه با این ناهنجاری اخلاقی برشمرده و می‌گوید: عادت به بیان سخنان نادرست خصیصه‌‌ای آموختنی است كه به مرور زمان بخشی از ذات انسان می‌شود.

 اعمال رفتارهای منفی از سوی اطرافیان، جبران احساس حقارت، منافع شخصی، قرار گرفتن در موقعیت‌های بحرانی، ترس، دستیابی به اهداف خاص، واقع بین نبودن و توجیه رفتار از عمده‌ترین دلایلی است كه افراد جامعه را به سمت دروغگویی سوق می‌دهد.

 نقش خانواده ها

وی معتقد است: خانواده نخستین كانونی است كه الگوهای رفتاری فرزندان را شكل می‌دهد بنابراین ریشه‌های اولیه شكل‌گیری این صفت ناپسند را باید در جمع خانوادگی جست وجو كرد. هنگامی كه والدین به سادگی جملات دروغ به زبان می‌آورند فرزندان نیز آن را مبنای اخلاقی خود قرار داده و تناقض گویی را می‌آموزند.

 این در حالی است كه پس از آن نیز با ورود به جامعه هنگامی كه به نتایج دلخواه شان نرسند به خود اجازه كتمان حقیقت را داده و این عمل ناشایست را مرتكب می‌شوند و این بیانگر آن است كه حقیقت و راستگویی همواره مایه ارتقای شخصیت انسان شده و گاه او را به مقام و رتبه‌های عالی رسانده كه نقطه مقابل آن یعنی تناقض گویی و كذب او را از رسیدن به مرتبه‌های عالی دور می‌كند.

 دروغ مانع چشیدن ایمان

امیر شفیعی، كارشناس مذهبی، عقوبت هر گناهی را در درجه نخست متوجه خود شخص دانسته و می‌گوید: خداوند همواره تكذیب كنندگان را وعده آتش جهنم داده و پیامبر اكرم (ص) دروغ را به همراه خیانت در امانت و خلف وعده از نشانه‌های نفاق دانسته است.

 وی در ادامه می‌افزاید: دروغگویی مانع چشیدن طعم ایمان می‌شود به‌طوری كه از امیرالمومنین (ع) نقل است كه می فرمایند: هیچ بنده‌ای طعم ایمان را نمی‌چشد مگر آنكه دروغ را ترك نماید. این در حالی است كه خداوند افراد دروغگو را از بركات و رزق و روزی محروم می‌كند و راه حق را به ایشان نشان نمی‌دهد.

 به گفته این كارشناس اسلامی، دروغگو قابل رفاقت و برادری نیست و به نقل از امیرالمومنین(ع) مسلمانان باید از دوستی و برادری با افراد دروغگو بپرهیزند زیرا سخن حقیقت او نیز باور كردنی نیست.

 آثار دروغگویی

وی در ادامه بی‌اعتمادی را از دیگر آثار دروغگویی در جامعه می‌داند كه در نهایت روحیه تعاون، همكاری، نوعدوستی و در كل زمینه پیشرفت را در جامعه كاهش داده، كسب و كار را به وقفه می‌اندازد و جامعه را متحمل تاوان سنگینی می‌كند.

 این در حالی است كه از امام صادق(ع) روایات بسیاری وجود دارد كه خداوند فراموشكاری را مجازات دروغگویان قرار داده، تا رسوا شوند.

 دكتر منوچهر طباطبایی راد، روانشناس، نیز در این رابطه معتقد است، دروغگو حقیقتاً كم حافظه می‌شود زیرا مغز انسان برای راستگویی خلق شده و بیان جملاتی خلاف حقیقت در عملكرد آن اختلال ایجاد می‌كند. در نتیجه از آنجا كه مغز فضای لازم برای بایگانی گفته‌های خلاف واقع و مختلف به دیگران را ندارد، تناقض گویی و فراموش كاری باعث رسوا شدن او می‌شود.

 دروغگویی نه تنها روح و روان انسان را متوجه اثرات منفی ساخته و بار گناهان او را می‌افزاید، جسم او را متضرر طیف وسیعی از عوارض می‌كند.

 اضطراب، نخستین پیامدی است كه با بر زبان آوردن جملات نادرست بر انسان فائق می‌شود. به اعتقاد روانشناسان، چنانچه والدین راستگویی را معیار باارزشی برای فرزندان خود معرفی و به این بهانه آنها را تشویق كنند، حقیقت گویی ملكه ذهن فرزندان شده و الگوی رفتاری آنان می‌شود.

 شیوه برخورد با کودکان دروغ گو

به گفته دكتر اسماعیلی، والدین وقتی نشانه‌هایی از صفت دروغگویی را در فرزندان خود دیدند باید برخورد درستی با آنها داشته باشند تا این رفتار در آنان پرورش پیدا نكند. از طرف دیگر باید مراحل تكامل كودكان مورد توجه قرار گیرد زیرا كودكان تا سنین پنج الی شش سالگی در حال تحول هستند و خیالبافی می‌كنند در حالی كه والدین این رفتار او را به حساب دروغ می‌گذارند. این در حالی است كه در سنین بالاتر لازم است عامل دروغگویی كودك را شناسایی با روی خوش با او به صحبت نشست و برای تكرار نكردن آن قول گرفت.

 این در حالی است كه سیستم آموزشی و رسانه‌ها نیز در الگوسازی معیارهای مثبت جایگاه ارزشمندی دارد. چنانچه در خانواده و مدارس از رهنمودهای مذهبی بهره برده شود و نتیجه گفتار نادرست در قالب برنامه‌های تلویزیونی، كارتون، تئاتر یا دیگر رشته‌های هنری نمایش داده شود، كودكان خواهند فهمید كه دروغگویی ممكن است در كوتاه مدت سودمند باشد ولی در بلندمدت شخص، خانواده و جامعه را متضرر خواهد كرد.